۰
آیین میدان داری را پیران مو سپید در عزای حسینی برای شور عزای جوانان،با اشتیاق انجام می دهند،تا به رسم قدیم،کاروان های عزا را هدایت کنند.
آیین میدان داری در شهرهای مختلف چهارمحال وبختیاری قدمتی دیرینه دارد و مردم این استان در عزاداری های خود، پشت سر میدان داران عزای حسینی، حرکت می کنند.
همه ساله با آغاز ماه محرم و صفر، چهارمحال وبختیاری شاهد برپایی مراسم و آیین های ویژه ای در شهرهای مختلف است و پیران میدان دار، عزاداری جوانان را حمایت و هدایت می کنند.
این آیین ها ،در روزهای اول ماه محرم مردم با پوشیدن لباس سیاه متبرک که از عتبات عالیات یا مشهد به عنوان سوغات آورده شده است،یا در امامزادگان استان متبرک شده اند،آغاز می شود.
با انجام آیین سیاه پوشی،آنان اقدام به راه اندازی هیات ها و دسته های عزاداری سینه زنی، زنجیرزنی و پخت و توزیع نذری در محله های مختلف می کنند.
پوشیدن پیراهن سیاه،رسم دیرین آیین های عزاداری چهارمحال وبختیاری است،که میدان داران هنوز در احیا این رسم دیرین نقش مهمی دارند.
پس از سیاهپوشی ،تعزیه خوانی از زمان های قدیم در استان مرسوم بوده است و در برخی از نقاط استان به ویژه به صورت خاص برگزار می شود که شهرˈ طاقانک ˈبیشترین گروه تعزیه را دارد.
گروه های شبیه خوان و تعزیه خوان استان هر روز در دهه اول این ماه با حضور در تکایا و حسینیه ها و برپایی تعزیه امام حسین علیه السلام، حر، ابوالفضل عباس، ظهرعاشورا، و اسارت زینب(س)،مصیبت این روزها را برای مردم بازگو می کنند و پیران میدان دار، نقش امام حسین علیه السلام را ایفا می کنند.
برافراشتن علم و علامت و کتل در روزهای هفتم و هشتم در کوچه و محله های برخی مناطق شهرستان شهرکرد همراه با جمع آوری آرد و نذورات مردم از دیگر ایین های این دیار است.
در این روزها ،مردم با حضور در کنار حسینیه ها و گلزار شهدا به یاد زندگی امام حسین علیه السلام و قیام عاشورا خیمه های سفید و سبز را برپا و به یاد آنها روزه خوانی می کنند که برخی از این خیمه ها به دست میدان داران که سید می باشند ، برپا می شود.
در آیین عزای روز عاشورا،عزاداران حسینی به یاد قافله سالار خاندان آل عبا در صحرای کربلا، با راه انداختن کاروان، اقدام به آتش کشیدن نمادین خیمه های برافراشته می کنند.
همچنین گروهی به صورت نمادین به عنوان اسرای کربلا در کنار این خیمه های در حالت سوختن،جمع می شوند و عزاداری و شیون و ماتم می کنند.
آیین سنتی ˈچک چکو ˈ نیز در برخی نقاط استان برگزار می شود ،که در این روز تاسوعا،مردم با زدن سنگ و چوب های صیقل داده شده، آیین سنگ زنی را برگزار می کنند.
پیران میدان دار مانند آیین زنجیر زنی و سینه زنی در صف های جلو می ایستند و جوانان پشت سر پیرمردها حرکت می کنند.
شب تاسوعای حسینی در بین برخی از ساکنان چهارمحال و بختیاری به شبˈ چوب و دهل ˈ معروف است و روز عاشورا را روز ˈ تیغ ˈ می نامند.
آیین های ویژه تاسوعا و عاشورا در نقاط مختلف چهارمحال و بختیاری در اصل یکی است، ولی در نوع اجرا، این آیین ها تفاوت هایی با یکدیگر دارد.
جوانان، بیشتر در هیات های عزاداری به زنجیرزنی می پردازند و پیران میدان دار به عنوان پیشاهنگان دسته های عزاداری،در دسته های سینه زنی شرکت می کنند.
در برخی از روستاها و شهرهای حاشیه زاینده رود که بیشتر با گویش ترکی صحبت می کنند، عزاداران زنجیر سه ضرب می زنند.
مداحان با دو گویش فارسی و ترکی قشقایی مداحی می کنند و طبالان و سنج زنان نیز ریتم عزایشان سه ضربی است.
در روزهای نخست دهه اول محرم،پیران میدان دار مداحی
می کنند، تا در روزهای تاسوعا و عاشورا مداحان جوان خوش لحن،به این آیین ها شور بیشتری بدهند.
در برخی از این هیاتهای عزاداری امام حسین علیه السلام در مناطق ترک نشین استان، نیز زنجیرزنی و مداحی به صورت تک زنجیر و پنج ضرب و هفت ضرب نیز وجود دارد، که این شیوه در بین جوانان کمی کمرنگ تر شده است.
هیات های عزاداری در شهرکرد، زنجیرزنی به صورت جفت و تک ضربی است و مداحان و طبالان نیز ضربه های را هماهنگ با زنجیرزنی، سنگین و تک می زنند.
در برخی از مساجد قدیمی شهرکرد،پیرمردها در ابتدایی صف زنجیر زنی می ایستند و میدان داری می کنند.
در دسته های عزاداری شهرکرد که در ستون سه و دو ستون موازی در خیابان حرکت می کنند،نیز بزرگان هیاتها در رده نخست ستون ها قرار می گیرند و به هنگام ˈ دم دادن ˈ و جواب نوحه خوانها ، زنجیرزنی تک ضرب خواهد شد.
عزاداران در شهرکرد ابتدا برای حضور مردم و گرم شدن مجالس عزاداری اقدام به برپایی آیین های سینه زنی که به صورت جفت و با دو دست انجام می شود، می کنند و پس از آن دسته های رنجیززن راه می افتند، که پایان این عزاداری به صورت سه ضربی انجام می شود و عزاداران دعای شفا و قبولی سوگواری را از خداوند طلب می کنند.
ˈعلامت گردانیˈو بستن حمایل های علامت گردانی به رسم دیرین و براساس پاسداشت علمدار دشت کربلا در بین جوانان شهرهای شهرکرد،فرخشهر، کیان و دیگر شهرهای شهرستان شهرکرد جایگاه خاص خود را دارد.
در این بین، پیرمردها و میدان داران در مقابل دسته عزاداری هر هیات،یک علامت را نگاه داشته اند و با حرکت علامت نخستین، دسته عزاداری در خیابان ها به راه می افتد.
در این برنامه نیز میدان داران دسته های عزاداری،علامت های سیزده فنره را بلند می کنند و جوانان و تازه کارها نیز اقدام به بلند کردن و گردانند علامتهای هفت فنره یا پنج فنره می کنند.
کسانی که می خواهند علامت سیزده فنره را بلند کنند باید یکی از بزرگان و میدان داران، معرف او به سردسته علامت گردانها باشد و یا بزرگ علامت گردانها،حمایل او را بسته باشد.
همچنین علامت ها پیشاپیش دسته های عزاداری حرکت می کنند و بزرگ علامت گردان های هیات، در چهارراه و یا یکی از میدانهای شلوغ شهرها،با تعظیم دادن علامت اقدام به دادن ˈ سلام ˈ به دیگر عزاداران می کند.
در برخی از شهرهای استان مانند نافچ نیز که به شهر ˈ حسینیه هاˈ چهارمحال و بختیاری معروف است، آیین های سینه زنی به صورت چرخشی و مدور سه ضربی انجام می گیرد و حلقه نخست این عزاداری را پیران و میدان داران تشکیل می دهند.
همچنین در مناطق دیگر استان نظیر شهرستان فارسان نیز آیین های سینه زنی در بین جوانان به صورت ˈواحد ˈ و یا سینه زنیˈ خرمشهری ˈ برگزار می شود.
میدان داران عزاداری در شهرستان فارسان هر شب با حضور در حسینیه ها و تکایا اقدام به سینه زنی تک ضرب به صورت چرخشی و مدور می کنند و در روز تاسوعا و عاشورا نیز در آیینهای زنجیرزنی که به صورت تک ضرب و تک زنجیر است، شرکت می کنند.
در برخی از دسته های عزاداری نیز نوازندگانˈ سرناˈ و دهل ˈ با نواختن ساز چپ و نوای عزا، پیشاپیش عزاداران حرکت می کنند و برخی از عزاداری ها نیز با حرکت دادن نمادین کاروان اسرای کربلا همراه است.
شهر ˈ طاقانک ˈ در روز عاشورا و شب تاسوعا نیز شاهد خیمه سوزی است و پس از آتش کشیده شدن خیمه ها، مردم برای تبرک، قسمتی از این خیمه های سوخته را همراه خود می برند و میدان داری آیین خیمه سوزان طاقانک را پیرمردها برعهده دارند.
همچنین در این شهر برهم زدن چوب های کوچک ˈچک چکوˈ نیز متداول است و این آیین نیز مانند سنج به صورت پنج ضربی و هفت ضرب صورت می گیرد.
در شهرˈ بن ˈ نیز عزاداران علامتهای چوبی هیاتها را به مدت یک شب در آب گرداب بن می گذارند و در روز عاشورا، به حرکت دادن علم ها که به صورت تنه درخت ارتفاع دار و با پارچه های سیاه پوشانده شده،اقدام می کنند.
میدان داران بنی نخستین کسانی می باشند که در روز عاشورا اقدام به حرکت دادن این علم ها می کنند.
اما آنچه در همه شهرها و روستاها به صورت یکسان انجام می شود،ˈحسینیهˈ وˈ عباسیه ˈ شدن خانه های مردم در روز تاسوعا و عاشوراست که میدان داران عزاداری ها ،اقدام به این کار می کنند.
براساس رسم دیرین ،میدان داران از شب اول محرم هر شب هیات ها را به خانه های خود دعوت می کنند تا پس از اقامه عزای حسینی از آنان پذیرایی کنند.
در این آیین، بنا بر نذر خانواده ها، اهالی کوچه ها با سیاه پوش کردن سر درب منازل و اماکن، اقدام به برگزاری آیین های روضه خوانی، مقتل و سلام، تعزیه و برپایی زیارت عاشورا می کنند.
همچنین میدان دارانی که تمکن مالی بیشتری دارند ˈ سفره ابوالفضل ˈ پهن می کنند و به اطعام عزاداران می پردازند.
این شهروندان با فراخواندن بزرگان فامیل و قوم خود، اقدام به پخت نذری های گوناگون و تقسیم آن در بین همسایگان و عزاداران در مساجد، تکایا، امامزاده ها و حسینیه ها می کنند.
مردم چهارمحال و بختیاری در پایان عزاداری خود در روز عاشورا، شب هنگام،با حضور در گلزار شهدا و امامزادگان با بر افروختن شمع آیین ˈشام غربیانˈ برگزار و با دهه نخست محرم وداع می کنند.
استان چهارمحال و بختیاری بیش از 28 شهر، 990 روستا و 868 هزار نفر جمعیت دارد و در روزهای تاسوعا و عاشورا غرق ماتم و عزا می شود.
برخی آیین های سوگواری و آداب و رسوم این خطه از 120 سال پیش در چهارمحال و بختیاری مرسوم است.
آیینهای عزاداری توسط هیات های مذهبی، 114 گروه تعزیه و در 700 مسجد و اماکن متبرکه چهارمحال و بختیاری در حال برگزاری است.